Σε συνδυασμό με ένα διαχειρίσιμο και πρακτικά εφαρμόσιμο κόστος
ΤΖΙΩΝΗΣ ΣΑΒΒΑ
Σύμβουλος Διατροφής Μηρυκαστικών
ΑΡΤΕΜΙΣ Α.Ε
Για να μεγιστοποιηθεί η κερδοφορία σε επίπεδο παραγωγού από την παραγωγή πρόβειου γάλακτος, οι επιστήμονες σε συνδυασμό με τους συνεργάτες κτηνοτρόφους πρέπει να στρέφονται όλο και περισσότερο στη πλήρη κατανόηση των αναγκών των παραγωγικών ζώων στα διάφορα στάδια παραγωγής τους αλλά και τις ενδιάμεσες μεταβατικές περιόδους μεταξύ αυτών για τη μέγιστη επίτευξη του παραγωγικού δυναμικού των εκτρεφόμενων φυλών. Επί σειρά ετών αντικείμενο μελέτης αποτελεί η συνεχής γενετική βελτίωση των εκτρεφόμενων ζώων, η βελτίωση των συνθηκών στην εκτροφή και η κτηνιατρική επίβλεψη (διαχείριση, ευζωία, προληπτικοί χειρισμοί – εμβολιασμοί κ.α.) αλλά και η βελτίωση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας των ζωοτροφών και συνδυασμών αυτών μέσω ορθολογιστικών σιτηρεσίων παράλληλα με την οικονομοτεχνική διαχείριση και εφαρμογής τους σε επίπεδο εκτροφής.
Η περίοδος προετοιμασίας τοκετού αποτελεί το μεταβατικό στάδιο του τελευταίου μέρους της ξηράς περιόδου, δηλαδή τους τελευταίους 2 μήνες από τους συνολικά 5 της κυοφορίας, μέχρι τις πρώτες 3 – 4 εβδομάδες από τον τοκετό και την έναρξη της γαλακτοπαραγωγής. Συνυπολογίζοντας λοιπόν πρακτικά και την μερική κλιμάκωση μεταξύ των κυοφορούντων ομάδων ανάλογα με την εποχή, 2 μήνες προ- τοκετού και 1 μήνα μετά- τοκετού το ζώο βρίσκεται στο σημαντικότερο μεταβατικό στάδιο της παραγωγικής του ζωής στο οποίο προκύπτουν πολλές ανατομοφυσιολογικές αλλαγές που επηρεάζουν βραχυπρόθεσμα την παραγωγή πρωτογάλακτος, τη βιωσιμότητα των νεογνών, μεσοπρόθεσμα την έναρξη και διατήρηση της γαλακτοπαραγωγής στην επικείμενη περίοδο και μακροπρόθεσμα την επόμενη σύζευξη και γαλακτοπαραγωγή (για τις πλήρως εντατικοποιημένες μονάδες).
Ζητούμενο αποτελεί η επίτευξη της προσδοκώμενης παραγωγής γάλακτος με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και σε συνδυασμό με ένα «κόστος» το οποίο να κρίνεται διαχειρισιμο ούτος ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί. Κατ` αρχήν πρέπει να διατηρείται συνεχώς, και η μονάδα, έτος με έτος να βελτιώνει την:
Επένδυση σε υψηλής γενετικής ποιότητας ζώα (σε ποσότητα γάλακτος, λιποπρωτεΐνες, κ.α ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά)
♦ Βελτίωση των συνθηκών υγιεινής σε συνδυασμό με την στοχοποιημένη κτηνιατρική δράση (προληπτικοί εμβολιασμοί, ομαδοποίηση, κ.α)
♦ Διατήρηση της υψηλής ποιότητας εν σχέση με την ποσότητα της διατροφής κατά την διάρκεια του μεταβατικού σταδίου Εστιάζοντας λοιπόν στην πλήρη και επακριβής κάλυψη των αναγκών των ζώων, ο παραγωγικός κλάδος της σύγχρονης και εφαρμοσμένης διατροφής μηρυκαστικών, συνίσταται να χρησιμοποιεί εξειδικευμένα και ισορροπημένα μίγματα συμπυκνωμένων ζωοτροφών και πρόσθετων υλών, που μπορούν να κάνουν τη διαφορά :
♦ Στην κάλυψη επακριβώς των αυξανόμενων αναγκών των ζώων και την επίτευξη ενός «ανώδυνου τοκετού»
♦ Στην «άμεση» μετάβαση από τη ξηρά περίοδο στην παραγωγή ποσοτικού και ποιοτικού πρωτογάλακτος, πλούσιο σε ανοσοσφαιρίνες για την ευρωστία των νεογεννηθέντων αμνών
♦ Στην «έναρξη και διατήρηση» της γαλακτοπαραγωγής η οποία και εξασφαλίζει στους ποιμνιοτρόφους το 80-85% των εισροών της επιχείρησής τους.
Σχεδιάγραμμα 1: Σημαντικότερες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ανο-
σοποιητικού, ενδοκρινικού και του μεταβολικού συστήματος των ζώων
κατά τη μεταβατική περίοδο τοκετού – έναρξης γαλακτοπαραγωγής.
Source: Aspinas Chapwanya et all, 2014
Η διαχείριση του σιτηρεσίου εγκυμοσύνης σε πρόβατα υψηλής γενετικής αξίας και αποδόσεων
υγιείς προστομάχους με αυξημένη ικανότητα ζύμωσης χονδροειδών ζωοτροφών, ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα και διατήρηση υψηλής αναπαραγωγικής δραστηριότητας (κανονικότητα αναπαραγωγικού κύκλου). Η δυσκολία διαχείρισης των προβάτων έγκειται στο γεγονός της ομαδικής εκτροφής όταν αυτά εκτρέφονται κυρίως (ημί-) εκτατικά και λιγότερο στα (ημί-) εντατικά συστήματα.
Η ομαδική εκτροφή απαιτεί σε πρώτη φάση ομοιόμορφες ομάδες ζώων όσον αφορά τις (ανά-) παραγωγικές τους ανάγκες αλλά και τις ανάγκες συντήρησης. Ιδιαίτερα για τις ανάγκες συντήρησης που διαμορφώνονται και επηρεάζονται από την φυλή, το σωματικό βάρος, τις θερμοκρασιακές διακυμάνσεις (χειμώνας – καλοκαίρι) κ.α. είναι πολύ σημαντικό να δίνεται απαραίτητη σημασία αν και πρακτικά πολλές φορές είναι δύσκολος ο απόλυτος διαχωρισμός.
Όπως προαναφέρθηκε, το σημαντικότερο σημείο στον παραγωγικό κύκλο των προβάτων για την διαχείριση της διατροφής τους αποτελεί το σιτηρέσιο εγκυμοσύνης, αυτό που χορηγείται κατά το μεταβατικό στάδιο, κατά την προετοιμασία τοκετού. Πρακτικά για την καλύτερη παρακολούθηση και έλεγχο του, είναι καλό να παρατηρείται και να βαθμολογείται συχνά το σωματικό βάρος και ο βαθμός πληρότητας προστομάχων μέσω μακροσκοπικού ελέγχου αλλά και η συνολική ημερήσια καταναλισκόμενη ξηρά ουσία ζωοτροφών. Για τα ζώα που έχει διαγνωστεί η εγκυμοσύνη με αναμενόμενο τοκετό στους επόμενους 2 μήνες (αυστηρά 45 ημέρες) είναι καλά να ομαδοποιούνται ξεχωριστά. Η συρρίκνωση της φυσιολογικής διάρκειας της ξηράς περιόδου (3 τοκετοί στα 2 έτη) έχει ένα διατροφικό «κόστος» που πρέπει να καλυφθεί. Αν συνυπολογίσουμε ότι τον τελευταίο μήνα τα κυοφορούντα έμβρυα διπλασιάζονται σε όγκο και βάρος, ενώ πέραν της απότομης αύξησης των αναγκών κυοφορίας ανατομικά οι προστόμαχοι συρρικνώνονται (μηχανική πίεση από μήτρα), αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται σε ένα βαθμό η αποδοτικότητα της μεγάλης κοιλίας. Κάτι επίσης πολύ σημαντικό που περνά απαρατήρητο, είναι ότι τα πρόβατα πρέπει να καταναλώνουν περίπου 3 – 4 φορές περισσότερο νερό κατά την εγκυμοσύνη (λόγω αναβολισμού κύησης). Άρα, πολύ σημαντικό και καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει και η σωστή αναλογία χονδροειδών προς συμπυκνωμένων ζωοτροφών αλλά και η μορφή (αλευρώδη ή κυβοποιημένη για συμπυκνωμένες) και η περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία (κυρίως για χονδροειδής ζωοτροφές, ενσιρώματα, σανούς κ.α) και θρεπτικά συστατικά.
Όσον αφορά το σιτηρέσιο εγκυμοσύνης, η διάθεση, μορφή και αποδοτικότητα των θρεπτικών συστατικών πρέπει να ικανοποιούν τις ανατομικές και φυσιολογικές συνθήκες στην κατάσταση που βρίσκεται το ζώο διατηρώντας μια σταθερά ανοδική κατανάλωση ξηράς ουσίας (ΧΖ:ΣΖ) που θα καλύπτει επακριβώς τις ανάγκες. Η σωστή διατροφή στην εγκυμοσύνη βοηθά την μείωση του αριθμού των ζώων με αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας περί τα τέλη της κυοφορίας και την άμεση έναρξη της γαλακτοπαραγωγής άρα και την μείωση μεταβολικών περιπτώσεων τοξιναιμίας κύησης και υπασβεστιαιμίας (συχνά και υπομαγνησιαιμίας) πριν και μετά τον τοκετό. Πέραν των φανερών απωλειών στις ίδιες τις προβατίνες, η ελλιπής διατροφή στην εγκυμοσύνη δικαιολογεί την γέννηση λιποβαρών, μη εύρωστων αμνών (μειωμένη συγκέντρωση ανοσοσφαιρινών στο πρωτόγαλα) με υψηλό δείκτη θνησιμότητας. Στοχευμένα λοιπόν η διατροφή εγκυμοσύνης και σε συνδυασμό με την χρήση εξειδικευμένων προσθετικών υλών των ζωοτροφών, επικεντρώνεται στην καλύτερη λειτουργία (ζυμωτικότητα, ωσμωρυθμιστικότητα) της μεγάλης κοιλίας όπως η συνδυαστική χρήση αδρανοποιημένων και ζωντανών ζυμομυκήτων και υλικών που βοηθούν σε υψηλότερη ρυθμικότητα – διαλυτότητα των θρεπτικών συστατικών στην μεγάλη κοιλία. Πρωτεΐνες υψηλής πεπτικότητας με χαμηλή ζυμωτικότητα και υψηλής βιολογικής αξίας (υψηλότερη περιεκτικότητα σε αμινοξέα Λυσίνη: Μεθειονίνη) και συνδυασμοί βιταμινών και ιχνοστοιχείων κυρίως χαμηλού μοριακού βάρους, υψηλής διαλυτότητας και βιοδιαθεσιμότητας (περιορισμός ή/και καθόλου χρήση ιχνοστοιχείων θειούχων μορφών λόγω αλληλοεπηρεάσμου πεπτικότητας με την κυτταρίνη) όπως το μαγγάνιο, ο ψευδάργυρος, το κοβάλτιο και ενεργές μορφές σεληνίου υψηλής καθαρότητας (σεληνομεθειονίνη) με σύμπλεγμα βιταμινών Β (εμπλέκονται σε ενζυματικές διεργασίες στον ενεργειακό μεταβολισμό) και υψηλά ποσοστά βιταμίνης Ε. Επίσης η χρήση της Βιοτίνης πέραν από την ισχυροποίηση της κεράτινης στιβάδας των χηλών, έχει αποδεδειγμένα ικανότητα να διεγείρει τη σύνθεση γλυκόζης στο ήπαρ, γεγονός που βοηθά στην αύξηση των απλών σακχάρων στο οργανισμό (άμεση πηγή ενέργειας στην κυκλοφορία του αίματος). Αν και κύρια πηγή ενέργειας (6065%) αποτελούν τα πτητικά λιπαρά οξέα που παράγονται στην μεγάλη κοιλία, στόχος παραμένει η ευρωστία και ομαλότητα λειτουργίας των προστομάχων σε συνδυασμό με την παράλληλη αύξηση απλών σακχάρων. Η αυξημένη διαθεσιμότητα σακχάρων στο αίμα από το σιτηρέσιο και από τον μεταβολισμό με την παράλληλη μείωση της περίσσειας αμύλου που διασπάται στο λεπτό έντερο (Αραβόσιτος > Σιτάρι > Κριθάρι) αλλά και σε συνδυασμό με την μειωμένη ποσότητα μη εστεροποιημένων λιπαρών οξέων στο αίμα (που προκύπτουν από τον καταβολισμό λίπους) βοηθούν την καλύτερη λειτουργία του ήπατος άρα και τις λιγότερες πιθανότητες για φαινόμενα υποκλινικών και κλινικών μορφών κέτωσης. Μελέτες έδειξαν ότι η Βεταΐνη μπορεί να βοηθήσει σημαντικά με τη θετική της επίδραση στην συγκέντρωση ολικών πτητικών λιπαρών οξέων (κυρίως στη παραγωγή του οξικού οξέος), να προστατεύσει πολύτιμα θρεπτικά συστατικά όπως οι πρωτεΐνες από την μερική διάσπαση στην μεγάλη κοιλία (αύξηση των αμινοξέων στο έντερο) αλλά και να προστατεύσει τον οργανισμό σε καταστάσεις θερμοκρασιακού στρες που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα θερμότερα και νοτιότερα μέρη της χώρας μας κατά τους πρώιμους τοκετούς (αρχές μέσα Σεπτεμβρίου).
Σχεδιάγραμμα 4
Αποτελεσματικότητα διατροφής ισούται πάντα με αυξημένους δείκτες αποδοτικότητας
Τελικά στην εξίσωση για τη διατήρηση μιας ποσοτικά, ποιοτικής διατροφής στα τελευταία στάδια της εγκυμοσύνης σε σχέση με τις σίγουρες απώλειες στο ίδιο το ζώο, τους γεννηθέντες αμνούς αλλά και την αναπαραγωγική του ικανότητα στην γαλακτοπαραγωγή και την επόμενη σύζευξη, δεν συμφέρει και δεν αξίζει να εξοικονομηθούν χρήματα από την διατροφή ενώ παράλληλα θέλουμε να διατηρούμε ζώα υψηλής γενετικής αξίας και αποδόσεων σε γάλα και λιποπρωτεΐνες. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι κατά την περίοδο αυτή προσφέρονται στο εμπόριο πολλά σκευάσματα και λύσεις με στόχο την άμεση ανταπόκριση από το ζώο. Μέχρι ενός σημείου αυτό είναι πρακτικά εφαρμόσιμο αλλά η διάρκειά τους σε μεταβολικό επίπεδο δεν είναι πάντοτε επαρκής αφού ο ρόλος τους είναι συμπληρωματικός. Σε ζώα που έχουν το μεταβολικό και ανοσολογικό επίπεδο, θωρακίζεται αθροιστικά δια μέσου των κύκλων παραγωγής και μέσω της ορθολογιστικής και πλήρης κάλυψης των αναγκών τους τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά συνυπολογίζοντας πάντα συγκεκριμένους δείκτες αποδοτικότητας. Βέβαια, σε κάθε εκτροφή είναι καλό να εφαρμόζεται αυτό που πραγματικά χρειάζεται από την άποψη της χρήσης εμπορικών σκευασμάτων διατηρώντας έτσι την ορθολογιστική και τεχνοοικονομική κατάρτιση του σιτηρεσίου εγκυμοσύνης μόνο με την συνεχήκαι στενή συνεργασία και επαγγελματισμό μεταξύ των ποιμνιοτρόφων και ειδικών στην διατροφή.
